Τα τσελιγκάτα των Σαρακατσάνων της Δράμας ως κοινό
Τα τελευταία χρόνια, το θέμα της αποτελεσματικής διαχείρισης και διατήρησης των κοινών πόρων έχει γίνει αντικείμενο μελέτης από πολλούς ερευνητές. Στο πλαίσιο αυτό η βιβλιογραφία αναφέρει ότι απαιτείται μια αξιόπιστη δομή απόδοσης δικαιωμάτων και διακυβέρνησης, η οποία καθορίζει τον τρόπο πρόσβασης, χρήσης και οικειοποίησης του πόρου. Τα κοινά αποτελούν μια αξιόπιστη και δοκιμασμένη τέτοια δομή όπου μια κοινότητα χρηστών αναλαμβάνει συλλογικά την ευθύνη της αυτοδιαχείρισης του κοινού πόρου. Μια δομημένη και οργανωμένη κοινότητα που στο παρελθόν κατάφερε αποτελεσματικά να διαχειριστεί, να διατηρήσει και να μεγιστοποιήσει την αποδοτικότητα του «κοινού» ζωικού της κεφαλαίου και των βοσκοτόπων που χρησιμοποιούσαν, αποτελούν τα τσελιγκάτα.
Η παρούσα εργασία έρχεται να μελετήσει τα τσελιγκάτα των Σαρακατσάνων της Δράμας με σκοπό αφενός να ρίξει φως στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εν λόγω κοινού, και αφετέρου να εμπλουτίσει τις γνώσεις μας αναφορικά με το κοινό του τσελιγκάτου γενικότερα. Ειδικότερα, υιοθετώντας την Οστρομική προσέγγιση χρησιμοποιεί το μεθοδολογικό πλαίσιο SES (Social-Ecological System framework) για να σκιαγραφήσει τα χαρακτηριστικά τους και τις οκτώ αρχές σχεδιασμού για να στοιχειοθετήσει τη λειτουργία τους ως κοινό. Μέσα από τα παραδείγματα των τσελιγκάτων της Δράμας παρατηρούμε ότι αυτό που έκανε το θεσμό του τσελιγκάτου αποτελεσματικό και πετυχημένο ήταν αναμφισβήτητα η αυτο-οργάνωση, η αυτο-θέσμιση και η αυτο-διαχείριση στη βάση κοινών αξιών και προτύπων μια συμπαγούς κοινότητας που διεπόταν από συνεργασία, αμοιβαιότητα, σεβασμό και αλληλεξάρτηση.
Αυτό κατέστη εφικτό εξαιτίας της υψηλής οικονομικής και κοινωνικής εξάρτησης των μελών από το τσελιγκάτο, της ομοιογένειας της ομάδας, του υψηλού κοινωνικού της κεφαλαίου, της απλότητας και αυστηρότητας των μηχανισμών που διαμόρφωσε αλλά και των ευρύτερων κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών συνθηκών που επέτρεψαν την ανάπτυξη του θεσμού.
